Son senelerdeki en kötü viral hastalık salgınlarının: SARS, MERS, Ebola, Marburg ve en son 2019-nCoV-Covid19, virüsünün de, yarasalardan kaynaklanması gerçekten bir rastlantı değildir!
Türkiye ve Dünyanın gündemi olan koronavirüsü`nün ilk olarak yarasalardan çıktığı, yarasalardan ara konakçı olarak Pangoline; Pangolinlerden insanlara bulaşmış olabileceği düşünülmektedir. Peki, yarasalardan bulaşan hastalıklar neden bu kadar ölümcül?
eLife dergisinin 2020 Şubat ayında yayımlanan, yeni bir incelemeye göre, yarasaların virüslere karşı gösterdiği aşırı bağışıklık tepkisinin, virüslerin çok daha süratli biçimde üremesine neden oluyor olabilir. Bu yüzden de, bu virüsler, ortalama bir bağışıklık tepkisine sahip, insanlar gibi diğer memeli hayvanlara sıçradığında, ölümcül bir tahribata yol açıyor.
İnsan bulaşmalarının kaynağı olarak tanınan yarasalar da dahil olmak üzere, birtakım yarasalar, virüslere karşı savunmayı sabit duruma getirmek amacıyla devamlı hazırlanan bir bağışıklık sistemi bulunur. Bu yarasalardaki viral enfeksiyonlar, virüsü hücrelerden uzaklaştıran süratli ve ani bir reaksiyona yol açar. Bu durum, yarasayı yüksek virüs yüküne karşı korurken, aynı vakitte da savunma mekanizması aktif olmadan anında evvelce virüslerin çok daha süratli bir biçimde üremesine neden olur.
Bu da yarasaları, süratlice üreyebilen ve son derece bulaşıcı olan virüsler amacıyla bir kaynak durumuna getirir. Yarasalar bu gibi virüsleri talere edebilirken; bu virüsler, süratli bir bağışıklık tepkisini meydana çıkaramayan diğer hayvanlara bulaştığında, yeni konaklarının bağışıklık düzeneğinin rahatlıkla üstesinden gelebiliyor ve yüksek ölüm civarlarına sebep olabiliyor.
Yarasalar, uçabilen tek memeli hayvan türüdür. Uçuş sırasındaki metabolik süratleri, yakın boyutlardaki sürüngen türlerin koşarken yakaladığı metabolik hızın nerdeyse iki katı kadardır.
Güçlü fiziksel etkinlik ve yüksek metabolik süratler, başta serbest radikaller olmak üzere reaktif moleküllerin birikmesine bağlı olarak daha yüksek oranda doku hasarına yol açar. Fakat, uçuşa imkân tanımak, yarasaların bu yıkıcı molekülleri etkili bir şekilde temizlemek amacıyla fizyolojik mekanizmalar geliştirmiş olduklarını gösteriyor.
Bu durum, yarasaların, rastgele bir sebepten dolayı meydana çıkan inflamasyonun ürettiği zararlı molekülleri etkin bir biçimde temizlemesi avantajına sebep olur. Bu da yarasaların namacıyla bu kadar uzun hayatlı olduklarının bir açıklaması olabilir. Yüksek kalp atış ve metabolizma hızına sahip ufak hayvanlar, daha yavaş bir kalp atımı ve metabolizmaya sahip daha büyük hayvanlara kıyasla daha kısa hayatlıdır. Çünkü yüksek metabolizma hızı, yıkıcı serbest radikallerin daha çok saçılmasına neden olur. Fakat, yarasalar, kendileriyle anında aynı boyutlardaki diğer memelilere kıyasla eşi benzeri olmayan biçimde uzun bir hayat süresine sahiptir. (Aynı boyutlardaki bir kemirgen 2 sene yaşayabilirken, birtakım yarasalar 40 sene yaşayabilir.)
Araştırmacılar, yarasa virüslerinin çoğunun bir hayvan aracısıyla insanlara atladığını belirtiyor. SARS, Asya palmiye misk kedisinden; MERS, develerden; Ebola, goril ve şempanzelerden; Nipah, domuzlardan; Hendra, atlardan; Marburg ise Afrika yeşil maymunlarından, Covid19 da Pangolinlerden insanlara ulaştı. Bununla birlikte, bu virüsler insanlara son atlamayı yaptıktan sonra hala aşırı derecede öldürücü ve ölümcül haldedirler.
Bu viral enfeksiyon modelinde gösterildiği gibi, Afrika yeşil maymun hücreleri bir virüs tarafından istila edildiğinde, interferon cevabı olmadığı için hızla yenilirler. Hassas hücreler (yeşil pikseller) hızla maruz kalır, enfekte olur ve öldürülür (mor).
Araştırmacılara göre “İnsanların bağışıklık sistemi yarasalarda süratle sunulan bu kadar kuvvetli bir virüs ordusu ile baş edecek kadar kuvvetli değil.”
Yarasa içersinde artan fakat hayvana zarar veremeyen bu virüsler, yarasayı terk edip bağışıklık sistemi o kadar kuvvetli olmayan diğer bir hayvana (ki buna insanlar da dahil) geçtiğinde, konak vücudu bir anda istila ediyor.
Deneylerde, Ebola ve Marburg’u taklit eden virüsler doğrultusundan zorlandığında, bu hücre hatlarının değişik reaksiyonlar verilen görüldü. Afrika yeşil maymunundan alınan hücre hattının, virüs doğrultusundan çok süratli bir biçimde öldürüldüğü görülürken, Mısır meyve yarasasının hücrelerinin, erken interferon uyarısı vasıtası ile başarılı bir biçimde viral enfeksiyondan kurtulduğu görüldü.
Avustralya kara uçar köpek yarasasının hücrelerinde ise, bağışıklık tepkisi daha da başarılıydı. Viral enfeksiyonun Mısır meyve yarasasının hücre hattındakine kıyasla mühim ölçüde yavaşladığı görüldü. Ek olarak, bu yarasa interferon reaksiyonlarının bulaşmaların daha uzun sürmesine izin verilen gözlemlendi.
Avustralya siyah uçar köpek yarasası hücreleri bir virüs tarafından istila edildiğinde; bazıları, ölmekte olan hücrelerden hızlı bir interferon salınımı ile önceden uyarılarak virüsleri hızla uzaklaştırırlar. Bu da hücrelerin daha uzun süre hayatta kalmasına olanak sağlar, ancak bulaşıcı hücre sayısını (kırmızı) artırır.
Araştırmaya göre yarasa habitatlarını yok etmek de bir çözüm değil çünkü bu virüsün daha süratli yayılmasına neden olabilir. Gerilim altında kalan yarasalarda virüsler tükürük, idrar ve dışkıda daha yoğun bir şekilde görülüyor. Yarasa habitatını bozmanın hayvanları strese soktuğunu ve tükürüklerinde, idrarlarında ve dışkılarında diğer hayvanlara bulaşabilecek daha çok virüs yaydığını ileri sürüyor. Dolayısıyla, yarasaların hayatlarını tehdit eden bölgesel faktörler arttıkça, insan da dahil olmak üzere diğer hayvanlara bulaşacak hastalık tehditleri de artıyor demektir. Bu noktada da “Tek Sağlığın” bir kez daha ilgi edilmesi gereken bir tedbir olarak önümüzde durduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç olarak, virüs barındırma söz hususu olduğunda yarasalar potansiyel olarak özel bir biyolojiye sahip. Dolayısıyla da bu ölümcül virüslerin çoğunun yarasalardan kaynaklanması bir rastlantı değildir.
Yeni posta Yarasa Kaynaklı Virüsler Covid19, Sars, Mers, Ebola, Marburg, Neden bu kadar Ölümcül? Son gelişmeler
Korona Virusu – Korona Virusu Nedir?, Belirtileri, Nasıl Korunulur? Korona Virüsü Son Haberler–Korona Virusu.